Modele e-biznesu

E-biznes to nowy wymiar prowadzenia działalności, wpisujący się w rozwój nowoczesnych technologii informatycznych i komunikacyjnych. Multimedialność, interaktywność, szeroki zasięg oddziaływania, indywidualizacja przekazu - to tylko niektóre z zalet internetowego medium jako środowiska idealnego do prowadzenia firmy. 

Zanim jednak postanowisz przenieść swój biznes do sieci, zastanów się, na czym i w jaki sposób zamierzasz zarabiać. Określenie modelu biznesowego jest kluczem do sukcesu Twojej e-działalności. Wyjaśniamy, jakie są modele e-biznesu i na czym polegają. 

Chcesz zwiększyć widoczność swojej firmy w sieci? 

Zapytaj o bezpłatną ofertę i cennik pozycjonowania.

E-biznes - co to jest i na czym polega?

W Polsce terminy e-biznes i e-handel używane są zamiennie, choć warto zaznaczyć, że zakres elektronicznego biznesu jest znacznie szerszy. Sam biznes internetowy stanowi zresztą część e-gospodarki. Handel elektroniczny jest natomiast jego podzbiorem. E-biznes obejmuje nie tylko transakcje przeprowadzane elektronicznie, ale również pozyskiwanie nowych kontaktów, wymianę informacji pomiędzy producentami, dystrybutorami i klientami, zarządzanie łańcuchem dostaw czy nawet obsługę sieci wewnętrznej firmy. Pojęcie e-biznes (ang. e-business, electronic business) wprowadziła w 1995 roku firma IBM - dziś jedno z najstarszych przedsiębiorstw informatycznych na świecie. Z terminem tym łączą się zarówno bardzo ogólne zagadnienia handlu elektronicznego (e-commerce), elektronicznej gospodarki (e-economy), elektronicznego przedsiębiorstwa (e-enterprise) czy elektronicznego rządu (e-government), a także te bardziej szczegółowe jak e-learning czy e-banking. 

Powszechnie obowiązująca definicja e-biznesu, przytaczana również przez Wikipedię, sprowadza go do modelu prowadzenia działalności opierającego się na rozwiązaniach teleinformatycznych, zwłaszcza aplikacjach internetowych. 

Najszersze pojęciowo znaczenie biznesu elektronicznego odnosi się do wszystkich jego procesów przeprowadzanych online. Na tej podstawie można stwierdzić, że e-biznesem będzie każdorazowe wykorzystanie technologii informatycznych do działań handlowych, marketingowych, finansowych, usługowych, logistycznych, komunikacyjnych czy produkcyjnych, a także do realizacji procesów wewnętrznych i związanych z obsługą klienta. Dla Internautów biznes elektroniczny stanowi obecnie synonim handlu i usług.

Mimo że e-biznes jest postrzegany zwykle jako całość, można wyodrębnić jego elementy składowe:

• handel elektroniczny (e-commerce) - sprzedaż za pomocą elektronicznych kanałów dystrybucji,
• zaopatrzenie (e-procurement) za pomocą elektronicznych kanałów zaopatrzenia/dystrybucji,
• zarządzanie łańcuchem dostaw (supply chain management),
• zarządzanie obsługą klientów (customer relationship management - CRM),
• zarządzanie siecią wewnętrzną firmy (intranet).

Z koncepcją biznesu elektronicznego najbliżej związany jest e-commerce, którego WTO (Światowa Organizacja Handlu) definiuje jako produkcję, reklamę, sprzedaż oraz dystrybucję produktów poprzez sieci teleinformatyczne.

E-biznes - historia

Przyjmując najszersze znaczeniowo pojęcie, należy stwierdzić, że historia e-biznesu rozpoczęła się już w latach 60. XX wieku, kiedy po raz pierwszy użyto komputerów do zastosowań komercyjnych. W latach 70. i 80. rozszerzono działalność biznesową o pierwsze próby komunikacji pomiędzy firmami. W tym czasie powstały pierwsze systemy EDI (Electronic Data Interchange), choć ich idea pochodzi jeszcze z połowy lat 60. Systemy te pozwoliły na wymianę dokumentów i początkowo były stosowane jedynie przez duże firmy oraz międzynarodowe korporacje. To właśnie elektroniczna wymiana dokumentów miała ogromny wpływ na rozwój e-biznesu.

Modele e-biznesu - definicja

Analiza sposobu prowadzenia e-biznesu pozwala na określenie najważniejszych sposobów osiągania zysków. Służą temu modele biznesowe, a więc najczęściej omawiane tematy w kontekście handlu elektronicznego. 

Model e-biznesu to sposób, w jaki każda firma działająca online chce zapewnić sobie zyski z prowadzenia firmy w sieci. Składa się na niego szereg działań związanych bezpośrednio z Internetem oraz wykraczających poza jego obszar. 

Każda firma działająca w branży e-commerce stosuje jakiś model e-biznesowy. Aby go wybrać, musisz odpowiedzieć sobie na pytania: „Kto jest Twoim klientem?” „Jakie wartości możesz mu dostarczyć?” “W jaki sposób Twoja firma ma generować przychód?”

Twój model e-commerce powinien określać: 

• zakres oferty,
• korzyści dla klientów,
• politykę cenową,
• źródła przychodów,
• najważniejsze umiejętności firmy,
• działania powiązane,
• przewagę konkurencyjną na rynku,
• sposoby realizacji modelu.

Brak jasno sprecyzowanego modelu biznesowego to, obok kosztów, jedna z najczęstszych barier w działalności e-commerce. Określając go, pamiętaj o 4 najważniejszych elementach:

• źródło wartości dla klienta (customer value),
• formułowa generowania zysków (profit formula),
• kluczowe zasoby (key resources),
• kluczowe procesy (key processes).

Modele biznesu elektronicznego - podział

Istnieje wiele klasyfikacji modeli e-biznesu. Wynika to między innymi z gwałtownego rozwoju Internetu i całego sektora informatycznego. Punktem wyjścia w klasyfikacji jest podział na 4 komponenty: zawartości, handlu, kontekstu oraz wymiany informacji.

Komponent zawartości (content) to nic innego jak treści cyfrowe, a więc wysyłanie wiadomości online czy pobieranie multimediów. W tej grupie znajdują się zarówno tradycyjni wydawcy i media, jak i innowacyjne firmy, np. serwisy typu YouTube. 

Segment handlu (e-commerce) dotyczy sprzedaży elektronicznej, a także nawiązywania kontaktów, negocjowania i zawierania umów. Obecne są tutaj e-sklepy, e-malle, platformy handlowe, serwisy aukcyjne, a także producenci dóbr i usług. 

Komponent kontekstu (context) wiąże się z klasyfikacją i systematyzacją spersonalizowanych informacji - odpowiadających potrzebom klientów. W tym segmencie obecni są m.in. operatorzy wyszukiwarek, np. Google czy Yahoo!, którzy oferują proste i zaawansowane wyszukiwanie haseł oraz przeglądanie zasobów Internetu. 

Segment wymiany informacji (connection) to nie tylko dostęp do sieci, ale także serwisy społecznościowe (np. Facebook lub Instagram) czy usługi wymiany informacji, np. opinie na temat produktów i usług.

Rola Internetu

Jednym z najważniejszych kryteriów podziału modeli biznesu elektronicznego jest sposób wykorzystania Internetu do prowadzenia własnej działalności. W ramach tej klasyfikacji wyróżnia się przeniesione oraz innowacyjne modele biznesu internetowego. W pierwszej grupie znajdują się e-biznesy przeniesione ze świata rzeczywistego w celu ułatwienia i usprawnienia wszelkich czynności, np. sklepy internetowe, które umożliwiają dostęp do oferty 24 godziny na dobę, 365 dni w roku. W grupie modeli innowacyjnych znajdują się e-biznesy, które nie byłyby w stanie funkcjonować bez Internetu, np. wspomniane wcześniej wyszukiwarki, a także te, które wykorzystują rozwój technologii do budowania przewagi konkurencyjnej na rynku i odpowiadania na nieustannie zmieniające się potrzeby konsumentów.

Relacje pomiędzy podmiotami w e-biznesie

W klasyfikacji modeli e-biznesowych należy pamiętać również o otoczeniu, w którym funkcjonują firmy. Wyróżnić można 3 główne podmioty e-gospodarki:

• biznes (przedsiębiorstwa),
• konsumenci,
• administracja.

Zachodzące pomiędzy tymi podmiotami relacje obrazuje poniższa tabela. Prezentują one najistotniejsze elementy otoczenia gospodarczego, a jednocześnie najczęściej występujące rodzaje e-commerce w Polsce.

Model biznesowy B2B

B2B (business-to-business) to jeden z najczęściej występujących modeli e-commerce i e-biznesu w ogóle. Relacja przedsiębiorstwo-przedsiębiorstwo to współpraca pomiędzy dwiema firmami, która oprócz realizacji transakcji handlowych może dotyczyć także przygotowywania ofert i zamówień, wystawiania dokumentów czy działań marketingowych. Rynek transakcji B2B służy do wymiany produktów, usług lub informacji. Przeznaczony jest dla producentów, hurtowników oraz dystrybutorów. Przykładem relacji w modelu biznesowym B2B może być transakcja pomiędzy producentem mebli biurowych a firmą, która złożyła na nie zamówienie. Najwięcej transakcji w modelu B2B odbywa się w relacji producent-dostawca, a łączny ich udział w całej branży e-commerce jest ponad 10-krotnie wyższy niż na rynku B2C. Główne modele biznesowe B2B to: e-dystrybutorzy, e-dostawcy, giełdy elektroniczne, konsorcja przemysłowe oraz sieci prywatne.

Model biznesowy B2C

B2C (business-to-consumer) to model e-biznesu pomiędzy firmami a końcowymi klientami. Opiera się na elektronicznym handlu detalicznym, dlatego istotną rolę odgrywają w nim: sieć sprzedaży internetowej, system zabezpieczenia danych oraz system płatności. Stroną rozpoczynającą transakcje (sprzedającą) jest przedsiębiorstwo, a kończącą (kupującą) osoba fizyczna. Model biznesowy B2C uwzględnia także dostawę oraz wsparcie posprzedażowe, np. reklamacje. Najlepszym przykładem podmiotu działającego w tym modelu e-biznesu są sklepy internetowe, które dostarczają dziś produkty niemal z każdej kategorii rynkowej. Niski bariera wejścia na rynek sprawia, że sektor B2C charakteryzuje się dużą konkurencyjnością na rynku, ale ma jednocześnie olbrzymi potencjał. Wystarczy tylko wspomnieć, że z Internetu korzysta obecnie aż 81,4% osób w Polsce (raport GUS) - tak naprawdę każda z nich może być Twoim potencjalnym klientem. Model B2C pozwala na prowadzenie działalności za pomocą własnej witryny z funkcjonalnością e-sklepu lub zewnętrznej platformy sprzedażowej, oferowanej m.in. przez takie firmy jak Shoper, Redcart, IdoSell czy Magento.

Model biznesowy C2C

C2C (consumer-to-consumer) to model biznesowy polegający na zawieraniu transakcji pomiędzy konsumentami. Obejmuje wymianę usług, produktów lub informacji pomiędzy podmiotami niebiznesowymi, choć operatorem/dostawcą platformy handlowej jest nadal przedsiębiorstwo. Służą temu serwisy aukcyjne oraz giełdy typu Allegro czy E-Bay.

Inne modele biznesowe w e-commerce

Wyróżnić można jeszcze inne modele biznesowe w Internecie:

• G2B (government-to-business) - relacja pomiędzy jednostkami rządowymi i administracyjnymi a przedsiębiorstwami, która może być realizowana na wielu płaszczyznach: lokalnej, regionalnej i państwowej. Ten model biznesowy obejmuje m.in. udostępnianie danych statystycznych, deklaracji i innych ważnych dokumentów;
• G2C (government-to-citizens) - model e-biznesu pozwalający rządowi na udostępnianie informacji administracyjnych obywatelom;
• B2G (business-to-government) - model handlu elektronicznego pomiędzy przedsiębiorstwami a sektorem publicznym. Przykład e-biznesu w tym modelu to m.in. zamówienia publiczne;
• B2A (business-to-administration) - model e-biznesowy, w którym po jednej stronie znajduje się przedsiębiorstwo, a po drugiej administracja rządowa.

Przedstawione wyżej rodzaje e-commerce i przykłady relacji pomiędzy podmiotami w e-biznesie nie wyczerpują listy możliwych powiązań. Wymienić można jeszcze takie zależności jak C2G (citizens-to-government), C2P (customer-to-public), G2E (government-to-employee) i wiele innych, które rynek elektroniczny nieustannie tworzy.

Rodzaj działalności

Gwałtowny rozwój e-handlu w ostatnich latach sprawił, że powstały zupełnie nowe rodzaje modeli biznesowych. Te najbardziej znane, a więc e-sklepy, stanowiły odzwierciedlenie tradycyjnych działalności gospodarczych, i choć przyniosły na początku duże usprawnienie, z czasem przestawały wykazywać jakąkolwiek innowacyjność. Nowe internetowe modele biznesowe sprawnie łączą ze sobą sprzedawców i klientów, umożliwiając szybki przepływ informacji pomiędzy podmiotami oraz w znacznym stopniu obniżając koszty. Współczesne modele e-biznesu ewoluują w stronę sieci powiązań, w których strony mają możliwość szybkiego znalezienia się nawzajem celem zaspokojenia swoich potrzeb. To z kolei wpływa na dalszy rozwój e-biznesu i doskonalenie technologii informatycznych oraz komunikacyjnych: popularnych dziś CRM-ów, systemów zapewniających bezpieczeństwo transakcji w sieci czy narzędzi pozwalających na automatyzację procesów biznesowych.

Modele handlu elektronicznego - podział ze względu na rodzaj prowadzonej działalności:

• sklep internetowy (e-shop) to jeden z najpopularniejszych modeli w e-biznesie, najczęściej kojarzony również z branżą e-commerce.  Umożliwia sprzedaż towarów i usług za pośrednictwem Internetu. Do jego najważniejszych zalet zalicza się nieograniczony zasięg sprzedaży, dodatkowy rynek zbytu, większe grono potencjalnych klientów, niższe ceny, a także oszczędność czasu i pieniędzy; Sprawdź, dlaczego warto założyć sklep internetowy.
• elektroniczne centrum handlowe (e-mall) - składa się z wielu sklepów internetowych prowadzonych niezależnie. Współpraca między nimi polega na korzystaniu ze wspólnych metod płatności, agregacji klientów czy dostawy towarów;
• elektroniczne zaopatrzenie (e-procurement) - ten model e-biznesu polega na zaopatrywaniu firm w towary i usługi. Jeden system informatyczny obsługuje cały proces - od zgłoszenia zapotrzebowania, aż po dokonanie płatności za zamówione zaopatrzenie.
• aukcja elektroniczna (e-auction) - ten model e-biznesu opiera się na prowadzeniu licytacji. Gromadzi dużą liczbę licytujących w jednym miejscu i daje możliwość wzięcia udziału w aukcji każdemu, kto ma dostęp do Internetu;
• model brokerski (brokerage model) - zwany również modelem pośrednika. Polega na kontaktowaniu ze sobą sprzedawców oraz kupujących w celu zawarcia transakcji. Firma działająca w tym modelu biznesowym zarabia na prowizji pobieranej za dokonywane operacje. Model brokerski występuje na wszystkich najważniejszych rynkach, a więc B2B, B2C i C2C. Przykłady firm działających w tym modelu e-biznesu: serwisy aukcyjne czy internetowe biura podróży;
• platforma handlu internetowego (e-business storefront) - oferuje pełen zakres usług w ramach przeprowadzania transakcji handlowych w Internecie - od negocjacji aż po dostawę towaru. Platformy te mają ułatwić sprzedającym realizowanie transakcji. Mogą funkcjonować samodzielnie lub razem z innymi firmami z branży;
• dostawca usług łańcucha wartości (value-chain service provider) - w tym modelu e-biznesowym firma dostarcza usługi z łańcucha wartości. Może to być m.in. obsługa logistyki czy elektronicznych płatności;
• model agregatora kupujących (buyer aggregator model) - łączy ze sobą wielu niezależnych kupujących - tak, aby przynieść im oszczędności. Opcja ta dostępna jest zwykle dla hurtowników, ale dzięki dużej sile nabywczej i skali transakcji, drobni klienci również mają możliwość otrzymywania wyższych rabatów;
• platforma współpracy (collaboration platform) - polegająca na dostarczaniu sobie nawzajem narzędzi oraz środowiska informatycznego. Platformę współpracy prowadzi zwykle niezależna firma, udostępniając ją innym podmiotom. Umożliwia wejście na e-rynek bez konieczności inwestowania we własne rozwiązania informatyczne;
• pośrednictwo informacji (information brokerage) - zwane również brokerem informacji. Polega na świadczeniu przez firmę usług związanych z wyszukiwaniem i dostarczaniem pewnych danych. Może to być m.in. tworzenie profili klientów. Ten model biznesowy ma również nazwę pośrednika informacyjnego (infomediary model);
• model reklamowy (advertising model) - polega na prezentowaniu atrakcyjnych treści w celu pozyskania nowych klientów. Źródło przychodów w tym modelu e-biznesowym stanowią opłaty pobierane od reklamodawców, którzy chcą umieszczać swoje oferty w serwisie. Największe korzyści można osiągać tylko wtedy, kiedy serwis posiada dużą lub stałą (wynikającą np. z jego wąskiej specjalizacji) liczbę odwiedzających;
• wspomaganie realizacji przedsięwzięć e-biznesowych (e-business enabler) - poprzez dostarczanie przez firmę narzędzi lub kompetencji innym podmiotom;
• wirtualna społeczność (virtual community) - grupa osób skupionych wokół danego tematu lub sektora rynku i tworzących rodzaj portalu, na którym członkowie wymieniają się informacjami. Wirtualna społeczność może być wykorzystana do działań z zakresu PR (public relations) w celu pozyskiwania nowych lub budowania lojalności wśród dotychczasowych klientów;
• udostępnianie aplikacji przez Internet (application service provider) - w tym rodzaju e-biznesu firma udostępnia oprogramowanie dostępne w Internecie i za korzystanie z niego pobiera opłatę;
• model sieci afiliowanej (affiliate model) - ten model e-biznesowy działa na zasadzie wzajemnych odnośników pomiędzy stronami różnych firm. Najczęściej są to bannery reklamowe, za które opłata pobierana jest w momencie kliknięcia i dokonania zakupu;
• model abonencki (subscription model) - zwany także modelem subskrypcyjnym. Polega na wnoszeniu opłaty za dostęp do zasobów danego serwisu;
• portal (general portal) - serwis informacyjny pełniący często dodatkowe funkcje, np. poczty elektronicznej;
• wortal (vortal) - serwis dostarczający użytkownikom informacji z jednej dziedziny. Może być poświęcony np. kulturze czy ekonomii;
• portal spersonalizowany (personalised portal) - korzystanie z niego wymaga wcześniejszej rejestracji. Dzięki analizie zachowań użytkowników przedstawia im spersonalizowane treści.

To nie wszystkie modele e-biznesowe, które znajdują zastosowanie w Polsce. Możliwych form aktywności firm w sieci jest znacznie więcej. Wiele z nich ulega modyfikacji, a zmiany technologiczne wymuszają powstanie nowych. Współczesne modele e-biznesu są bardzo złożone, ale ich najistotniejsze cechy nadal pozostają niezmienne: elastyczność, otwartość, innowacyjność oraz generowanie wartości.

Modele e-biznesu - autorskie klasyfikacje w Polsce

Biznes elektroniczny w Polsce jest na tyle dynamiczny, że pojawiło się wiele prób klasyfikacji jego modeli. Niektóre podziały są bardzo zbliżone, inne z kolei zupełnie odrębne. Te warte największej uwagi prezentujemy poniżej.

Jednym z najpopularniejszych modeli biznesu elektronicznego jest sprzedaż towarów i usług za pośrednictwem sieci. Już od kilkunastu lat zaobserwować można gwałtowny rozwój e-handlu na całym świecie. Polska ma w tym swój udział, będąc obecnie jednym z najszybciej rosnących w branży e-commerce krajów europejskich. Pokazuje to ogromny potencjał tego sektora gospodarki. Dla większości firm wejście w e-commerce jest dziś niezbędne, zarówno po to, aby utrzymać swoją pozycję rynkową, jak i po to, aby rozwinąć działalność biznesową na jeszcze większą skalę. Możliwości, jakie daje dziś przedsiębiorstwom Internet, są na tyle szerokie, że powinny być przez nie coraz bardziej wykorzystywane.

Chcesz wypromować swoją witrynę i dotrzeć do tysięcy nowych klientów?

Zamów bezpłatną strategię pozycjonowania Twojej strony internetowej.